ସତ୍ୟଶିଖା (ସମ୍ବଲପୁର) ୦୫.୧୦.୨୦୨୦ : ବିପଦରେ ବିଶ୍ବର ଦୀର୍ଘତମ ମାଟିବନ୍ଧ ତଥା ବିଶ୍ବର ଚତୁର୍ଥ ବିଶାଳ ନଦୀ ବନ୍ଧ ପରିଯୋଜନା ଓଡ଼ିଶାର ହୀରକୁଦ ନଦୀବନ୍ଧ । ପଟୁମାଟିରେ ପୋତି ହୋଇଗଲାଣି ହୀରାକୁଦ ଡ୍ୟାମ । ନଦୀ କୂଳିଆ ଲୋକେ ପଟୁମାଟିର ପ୍ରଭାବ ବଖାଣି ଥିବା ବେଳେ ପୂର୍ବତନ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଯନ୍ତ୍ରୀ ପଟୁ ମାଟିକୁ ନେଇ ଲେଖିଥିବା ସମ୍ପଦକୀୟ ଜଳଭଣ୍ଡାରର ସ୍ଥିତିକୁ ନେଇ ଚିନ୍ତା ବଢ଼ାଇଛି । ପଟୁରେ ପୋତି ହୋଇଯାଉଛି ହୀରାକୁଦ ଜଳଭଣ୍ଡାର, କମୁଛି ଜଳଧାରଣ କ୍ଷମତା, ବଢ଼ୁଛି ବନ୍ୟା ଆଶଙ୍କା । ଉପରମୁଣ୍ଡରୁ ଭାସି ଆସୁଥିବା ପଟୁମାଟି ପ୍ରଭାବରେ ବିପଦ ମୁହଁକୁ ଠେଲି ହୋଇଯାଉଛି ହୀରାକୁଦ। ଏନେଇ ବିଧାନସଭାରେ ବିବୃତି ରଖିଛନ୍ତି ଜଳସମ୍ପଦ ମନ୍ତ୍ରୀ ରଘୁନନ୍ଦନ ଦାସ । କିନ୍ତୁ ପ୍ରକୃତ ତଥ୍ୟ ଆହୁରି ସାଂଘାତିକ, ବାସ୍ତବ ସ୍ଥିତି ସଙ୍ଗୀନ। ଜଳ ସମ୍ପଦ ବିଭାଗ ପୂର୍ବତନ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଯନ୍ତ୍ରୀ ରବୀନ୍ଦ୍ର ପଣ୍ଡା ପ୍ରମେୟ ଖବରକାଗଜରେ ଲେଖିଥିବା “ହୀରାକୁଦ ଜଳଭଣ୍ଡାରରେ ପଟୁମାଟିର ପ୍ରଭାବ” ଶୀର୍ଷକ ସ୍ତମ୍ବ। ଯେଉଁଥିରେ ୧୯୫୩ ମସିହାର ପ୍ରକଳ୍ପ ରିପୋର୍ଟ ଓ ୨୦୦୦ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ଫରକକୁ ସେ ଦର୍ଶାଇଛନ୍ତି ।
୧୯୫୩ ମସିହାରେ ବାର୍ଷିକ ପଟୁମାଟି ଜମା ହାର ୧୦୦ ବର୍ଗ କିଲୋମିଟରରେ ୨.୫୦ ହେକ୍ଟର ମିଟର ଥିଲା । ୨୦୦୦ରେ ୬.୨୫୭ ହେକ୍ଟର ମିଟରରେ ପହଁଞ୍ଚିଥିଲା । ଯାହା ପ୍ରକଳ୍ପ ନିର୍ମାଣ ସମୟ ରିପୋର୍ଟର ଅଢେଇ ଗୁଣ ଅଧିକ | ଫଳରେ ଜଳଭଣ୍ଡାର ଅଚଳ କ୍ଷମତା ବା Dead storage capacity ୧.୮୮୦ ନିୟୁତ ଏକର ଫୁଟରୁ ହ୍ରାସ ପାଇ ୦.୮୭୦ ନିୟୁତ ଏକର ଫୁଟକୁ ହ୍ରାସ ପାଇଛି | ଉପଯୋଗୀ କ୍ଷମତା ବା Live storage capacity ୪.୭୨୦ ନିୟୁତ ଏକର ଫୁଟରୁ ୩.୯୧୦ ନିୟୁତ ଏକର ଫୁଟ ହ୍ରାସ ପାଇଛି । ମୋଟ କ୍ଷମତା ୬.୬୬୦ ନିୟୁତ ଏକର ଫୁଟରୁ ୪.୭୮୦ ନିୟୁତ ଏକର ଫୁଟକୁ ଖସିଛି । ଫଳରେ ଉପର ମୁଣ୍ଡର ଗାଁ ଗୁଡିକରେ ବନ୍ୟା ସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି ।
୨୦୧୬ ମସିହାରେ ଜଳ ଭଣ୍ଡାରରେ ୬୨୮ ଫୁଟ ପାଣିଥିବା ବେଳେ ବରଗଡ ଅମ୍ବାଭୋନାର ଚିଖିଲି ଓ ଝାରସଗୁଡା ଲଖନପୁର ମୁହୁଦୀ ଗାଁକୁ ପାଣି ପଶିଥିଲା । ଠିକ୍ ୪ ବର୍ଷ ପରେ ଚଳିତ ଥର ୬୨୨ ଫୁଟରେ ଚିଖିଲି ଓ ମୁହୁଦୀ ପାଣିରେ ଉବୁଟୁବୁ ହୋଇଛି । ସରକାରୀ ତଥ୍ୟ ଅନୁସାରେ ୬୩୦ ଫୁଟରେ ଏହି ଗାଁ ପାଖକୁ ପାଣି ମାଡିବା କଥା । ହେଲେ ୮ ଫୁଟ୍ କମ ପାଣି ଥାଇ ଏସବୁ ହେଲା କେମିତି ? ଯାହାର ଉତ୍ତର ହେଉଛି ଜଳ ଭଣ୍ଡାର ପଟୁ ମାଟିରେ ଭରପୁର । ବର୍ଷକୁ ବର୍ଷ ପୋତି ହେଉଛି ହୀରକୁଦ । କିନ୍ତୁ ପଟୁମାଟି କାଢ଼ିବା ଏତେ ସଜହ ନୁହେଁ । ଗତ ୨୦ ବର୍ଷ ତଳର ରିପୋର୍ଟ କହୁଛି ଯଦି ଏତେ ପଟୁ ଜମା ହୋଇଛି । ତେବେ ଗତ ୨୦ ବର୍ଷରେ କେତେ ପଟୁ ଜମା ହୋଇନଥିବ । ଯାହାର ପରିମାଣ ପ୍ରାୟ ୨୦ କୋଟି ଟ୍ରକ ଟିପ୍ ହେବ । ଯାହାକୁ ରଖିବା ପାଇଁ ଦରକାର ୩୩ ହଜାର ୨୦୦ ହେକ୍ଟର ଜମି । ଯାହା ନଦୀ ଅବବାହିକାରେ ମିଳିବା କଷ୍ଟକର ।
ସେପଟେ କେବଳ ପଟୁ କାଢିବା ପାଇଁ ୪୦ ହଜାର କୋଟି ଖର୍ଚ୍ଚ ହୋଇପାରେ । ଏହା ସହ ପଟୁ କାଢିବା ପାଇଁ ଜଳଭଣ୍ଡାରକୁ ୫-୬ ବର୍ଷ ଖାଲି ରଖିବାକୁ ପଡିବ। ଯାହା ଜଳଭଣ୍ଡାର ପାଇଁ ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ସହ ଜଳସେଚନ ଏବଂ ବିଦ୍ୟୁତ ଉତ୍ପାଦନକୁ ମଧ୍ୟ ବନ୍ଦ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ହୀରାକୁଦ ଜଳ ଭଣ୍ଡାର କେବଳ ଏକ ବିଶାଳ ପରିଯୋଜନା କିମ୍ବା ପ୍ରକଳ୍ପ ନୁହେଁ । ଓଡ଼ିଶାରେ ବନ୍ୟା ଜଳ ସୁପରିଚାଳନା ସହ ଜଳସେଚନର ଚାବି କାଠି । ତେଣୁ ଜଳ ଭଣ୍ଡାରର ପୁନଃରୁଦ୍ଧାର ନ ହେଲେ ବନ୍ୟା ସୁପରିଚାଳନା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଆଗକୁ ବନ୍ୟାରେ ଭାସିବ ଅନେକ ଅଞ୍ଚଳ ।
